Қылмысқа қатыстылық мәселесі жөніде

Қабылданған шаралармен қылмысқа тікелей қатыспай, алайда қылмыстың анықталуына және қылмыскерді әшкерелеуге қандай да бір кедергі келтірген азаматтардың қылмыстық жауапкершілігі күшейтілді.

Қылмысқа қатыстылықтың негізгі түрлері:

• сыбайлас жемқорлық, ауыр немесе аса ауыр қылмысты күні бұрын уәделеспей жасырып қалу (ҚК-нің 432-бабы, алайда терроризм актісін болғызбауға немесе жолын кесуге көмектескен ақпарат үшін сыйақы заңды түрде төленеді);
• дайындалып жатқаны немесе жасалғаны анық белгiлi аса ауыр қылмыс не дайындалып жатқаны анық белгілі терроризм актісі туралы хабарламау (ҚК-нің 434-бабы).

болып табылады.

Қылмысты жасырып қалу қылмыскерді, қылмыс жасау қаруы мен құралдарын, қылмыс іздері мен дәлелдемелерді жасырып қалуды (жасыруды) білдіреді.

Қылмыс жасаған адамды жасыру оған пана (ғимарат, үй, пәтер, қора), көлік, жалған құжаттар беру, сыртқы келбетін өзгерту және ол жасырына алатын басқа да әрекеттер арқылы жасалуы мүмкін.

Қылмыс құралдары мен қаруларын жасыру оларды жоюды, түрін өзгертуді, табылуы мүмкін емес жерге жасыруды білдіруі мүмкін.

Қылмыстың іздерін және басқа да дәлелдемелерді жасыру әрекеттеріне қылмыстың іздері (мысалы, қан, саусақ таңбалары мен өзге де іздер) сақталған киімді және заттарды жою (жуу, тазарту), хаттар мен басқа да құжаттарды, электрондық құжаттарды, ақпарат тасығыштарын, хат алмасуларды, файлдарды жою, қағып кеткеннен кейін автокөліктің майысуларын жою мен фараның шынысын ауыстыру және тағы басқалары жатқызылуы мүмкін.

Аталған іс-әрекеттер, яғни күні бұрын уәделеспей жасырып қалу және хабарламау, ауыр қылмыс санатына жатқызылады және де 6 жыл бас бостандығынан айрылуымен жазалынады.

Бұл ретте мынаған назар аударған жөн, яғни егер адам қылмысткерді немесе қаруларын алдын-ала уәделесіп жасырса, бұндай әрекет көмек беруші түрінде қылмысқа сыбайлас ретінде қатысу деп танылады.

Көмекші кеңестерiмен, нұсқауларымен, ақпарат, осы іс-әрекетті жасауға қару немесе құралдарды беруімен қылмыстың жасалуына жәрдемдескен адам.

Көмектесушінің қоғамдық қауіптілігінің көрінісі ол қылмыстыққа тікелей қатыспаса да, өзінің әрекеттерімен орындаушының қылмыстық құқық бұзушылықты жасауға шешімін нығайтады және оны жасауды едәуір жеңілдетеді. Осыған байланысты жауаптылыққа басқа қатысушыларымен қатар жазалануға жатады.

Қылмысқа қатыстылығы үшін қылмыстық жауаптылықты қатаңдатудың мәні азаматтардың сот төрелігіне белсенді көмектесуін, яғни қылмысты анықтауға және оны жасаған адамды әшкерелеуге жәрдемдесуі болып табылады.